مجله سرنخ - جلال الدین شمسایی: در میان ما کسانی هستند که ممکن است از شغلی که دارند راضی نباشند. با این حال هر طور که هست شغل شان را تحمل می کنند و پای انتخاب هرچند نادرست شان می ایستند. اما ماجرا برای بعضی دیگر متفاوت است چرا که آنها حاضر نیستند هر روز صبح با بی میلی و بدون ذوق و شوق به محل کارشان بروند.
فرزاد فهیمی فرد یکی از همین افراد است که تصمیم گرفت به دنبال علاقه دوران کودکی اش یعنی درختکاری و پرورش گل و گیاه برود، در این گزارش سراغ او رفتیم تا از چگونگی کار با سریع الرشدترین درخت دنیا و سودی که از این راه به دست می آورد، برایمان بگوید.
فرزاد فهیمی فرد متولد 1354 است؛ یعنی درست چهل ساله. لیسانش ژئوتکنیک دارد اما خودش می گوید از کودکی به کار و مطالعه در زمینه کشاورزی علاقه زیادی داشته: «در ژئوتکنیک باید تمام جزئیات ساخت یک بنا قبل از ساخته شدن توسط مهندس ناظر بررسی شود، این کار علاوه بر سختی زیاد، رفت و آمد زیادی را می طلبید و باید برای کار به شهرستان های مختلف می رفت. وقتی دیدم پولی که از این راه به دست می آورم با زحمتی که می کشم برابر نیست تصمیم گرفتم تا این کار را کنار بگذارم و بروم سراغ علاقه دوران کودکی ام یعنی کار در زمینه کشاورزی.»
فرزاد بعد از گفتن این حرف ها، می گوید کار در زمینه کشاورزی هم به همین راحتی ها نیست و باید دانش و مهارت زیادی کسب کنی تا در کارت موفق باشی.
«بعد از کنار گذاشتن کارم، جستجو در سایت های اینترنتی و منابع تحقیقاتی را شروع کردم و به این نتیجه رسیدم تا در پارکینگ خانه ام گلخانه ای تاسیس کرده و کار پرورش گیاهان گوشتخوار را شروع کنم. داخل پارکینگ با استفاده از لوله های مخصوص PVC و همچنین نایلون های مخصوص گلخانه ای، محیط کار کوچکی برای خودم درست کردم و شروع کردم به پرورش گیاهان گوشتخوار.»
شروع کار با یک میلیون و پانصد هزار تومان
آقا فرزاد کارش را با بیست گیاه گوشتخوار شروع کرد و کم کم آنقدر کارش گرفت که حیاط خانه اش را هم برای پرورش گیاهان مختلف تبدیل به محیط کار کرد: «گیاهان گوشتخوار گیاهانی هستند که اگر پرنده کوچک یا حشره ای روی برگ های آن بنشیند، برگ های شان را سریعا می بندند و در یک چشم بر هم زدن طعمه شان را می بلعند.»
ونوس حشره خوار گیاهی بود که فهیمی فرد روزهای اول کار در خانه اش پرورش می داد: «این گیاه هیچ خطری برای انسان ندارد و قیمت آن از هشت هزار تومان به بالاست که این مبلغ به سن گیاه بستگی دارد. به طور مثال قیمت یک ونوس سه ماهه، هشت هزار تومان است».
بعد از این که آقا فرزاد در پرورش گیاهان گوشتخوار موفق شد تصمیم گرفت تولید میوه های کمیاب گرمسیری را شروع کند: «میوه های گرمسیری مثل دربان، بلوبری، دراگون، کارامبوجا، گوآبا و... سرشار از مواد مغذی هستند و فواید زیادی دارند، اما متاسفانه هنوز در کشور ما شناخته شده نیستند و مردم از وجود چنین میوه های مفیدی بی خبر هستند».
دو سال از این ماجرا گذشت تا این که آقای فهیم تصمیم گرفت کار تازه ای را شروع کند.
او در گشت و گذاری که در فضای مجازی داشت با درخت شگفت انگیزی به نام پائولونیا آشنا شد و هرچه بیشتر درباره این درخت تحقیق می کرد شوقش برای پرورش آن بیشتر از گذشته می شد: «وقتی ویژگی ها و خواص پائولونیا را مطالعه کردم به این نتیجه رسیدم که پرورش پائولونیا همان کاری است که باید شروع کنم چرا که در جاهای دیگر دنیا پرورش این درخت آزمایش شده و امتحانش را پس داده بود و می دانستم که با شروع کاشت و پرورش این درخت، ضرر نخواهم کرد.»
با یک درخت بهار شد!
«پائولونیا سریع الرشدترین درخت دنیا و متعلق به کشور چین است. و ویژگی های کم نظیری دارد. به طور مثال برگ و شکوفه های این درخت به عنوان خوراک دامی و پرورش زنبور عسل مناسب است و چوب پائولونیا از نظر وزن و سبکی، دومین چوب جهان به شمار می رود».
با این حال و با وجود این که پائولونیا از ده سال پیش وارد کشورمان شده و در شهرهای گرگان، رشت، ساری، بندرعباس و شیراز کاشته شده اما هنوز در کشورمان درخت مشهوری نیست و طی دو سال اخیر کاشت و پرورش این درخت زیاد شده است. برای همین فهیمی فرد کارش را برای پرورش پائولونیا با استفاده از بذرهای وارداتی که از طریق یکی از آشنایانش خریداری کرده بود شروع کرد.
«دو سال قبل به یکی از بستگانم که به آلمان رفته بود سفارش دادم یک نهال از درخت پائولونیا برایم بیاورد.» پائولونیا ظرف مدت سه هفته اندازه اش به یک وجب می رسد و می توان با مراقبت های خاص، طی مدت کوتاهی آن را به نهال تبدیل کرد: «نهالی را که وارد کرده بودم با روش قلمه زدن تکثیر کردم. برای این که پیشرفت کارم بهتر شود بیست میلیون تومان وام گرفتم و یک آزمایشگاه کشت و بافت سلول های گیاهی راه انداختم تا از این طریق بتوانم درخت های بیشتری تولید کنم.»
برای پرورش یک درخت پائولونیا باید از انواع مختلف دستگاه ها استفاده کرد. از هود لامینار گرفته تا محیط ژله مانندی که به آن آگار می گویند: «کار تکثیر پائولونیا با استفاده از روش قلمه و کشت بذر وقت گیر و ریسک پذیر است چرا که ممکن است بذرها سبز نشوند و یا در روش قلمه نهایتا صد درخت را با قلمه زدن پرورش داد در حالی که در روش کشت بافت می توان تا دو هزار درخت پائولونیا را تولید کرد».
تکثیر با روش کشت و بافت
«برای تکثیر پائولونیا از طریق کشت و بافت اولین کاری که انجام می شود غنچه و یا همان سرشاخه گیاه را ضدعفونی می کنیم سپس در محیط کشت که اصطلاحا به آن محیط آگار (محیط ژله مانند) می گویند قرار می دهیم تا گیاهچه اولیه شکل بگیرد. این گیاه تا سه هفته درون یک شیشه دربسته و در شرایط استریل و محیط غذایی که مسوولان آزمایشگاهی برای گیاه درست می کنند رشد می کند تا زمانی که اندازه اش به ده سانتیمتر یا بیشتر رسید، به گلخانه منتقل شود.
مرحله آداپته کردن یعنی هماهنگ کردن گیاه با محیط یکی از مهم ترین مراحل کار است چرا که گیاهچه بعد از خارج شدن از شرایط استریل باید با محیط بیرون یعنی میزان رطوبت، دمای هوا و... هماهنگ شود تا به آن آسیب نرسد و به خوبی رشد کند».
فهیمی فرد می گوید اوایل که کار تکثیر درخت پائولونیا را شروع کرده بود خیلی از دوستان و آشنایانش می خواستند او را از این کار منصرف کنند و مدم به او یادآوری می کردند که این کار به غیر از ضرر چیزی ندارد اما حالا کارش به قدری گرفته که می تواند تا دو هزار درختچه پائولونیا را داخل شیشه و به صورت استریل و یا داخل گلدان های مخصوص، تحویل مشتری بدهد.
«سال اول، خیلی سخت گذشت و تمام سرمایه ام را در این راه خرج کردم و حتی می خواستم ماشینم را بفروشم. درآمدی که داشتم فقط خرج زندگی ام را می داد و هیچ سودی در کار نبود. با این حال تلاشم را زیاد کردم و با توکل بر خدا به کارم ادامه دادم چرا که می دانستم فقط با پشتکار و تحقیق می توانم به هدفم برسم.»
حالا دو سالی می شود که تمام شبانه روز آقای فهیمی فرد، صرف مطالعه روی پروژه ها و انجام کار و آزمایش عملی شده است: «در طول این دو سالی که پرورش پائولونیا را شروع کرده ام، هر هفته یک آزمایش با روش ها و متدهای مختلف انجام می دادم و بالاخره فهمیدم چه کارهایی باید انجام دادم تا درختانم بهتر رشد کنند. درواقع، هم به صورت علمی و هم به صورت تجربی، راه بهتر پرورش دادن درخت پائولونیا را یاد گرفتم.»
فورتونی و الونگاتا
«فورتونی و الونگاتا دو گونه درخت پائولونیا هستند که هر دوی آنها را می توان در همه جای کشورمان کاشت. البته این گونه آلونگاتا به دلیل تحمل دمای منفی 25 درجه و مقاومت در برابر گرما، از گونه های دیگر مناسب تر است چرا که هرجا این درخت را بکارید رشد می کند.»
فهیمی فرد می گوید خودش کار را با دو نفر شروع کرده اما حالا اگر کسی بخواهد وارد این شود نیازی به آزمایشگاه و.. ندارد. «برای شروع کار، یک نفر برای داخل آزمایشگاه و یک کارگر برای انتقال درختچه ها و کارهایی از این دست دارم.
با این حال و به دلیل این که مراکز کشت و بافت سلول های گیاهی در جهاد کشاورزی در بیشتر شهرها کار پرورش این درخت را انجام می دهند دیگر نیازی نیست کسانی که وارد این کار بشوند آزمایشگاه تاسیس کنند.
آنها می توانند با خریدن درختچه ها و پرورش آنها، بعد از دو سال از همین درختان قلمه بگیرند و کارشان را گسترش دهند».
چوب درخت پائولونیا ارزش بسیار زیادی دارد
هر متر مکعب یک میلیون تومان!
ساخت هواپیماهای مدل، عایق بندی، کربن فعال صنایع، مداد سیاه، داروسازی، کندوی زنبور عسل، جعبه های میوه و... از دیگر مصارف چوب پائولونیاست.
«در شرایط عادی یک درخت پائولونیا پنج ساله ارتفاعی بیش از 15 متر دارد و قطر آن 30 تا 40 سانتیمتر و حجم چوب قابل استفاده آن 3 تا 5 مترمکعب است و از سال پنجم مورد بهره برداری صنعتی قرار خواهدگرفت.»
آقا فرزاد می گوید که بعد از سال پنجم سود خوبی به باغبان می رسد: «قیمت متوسط هر مترمکعب از چوب درخت پائولونیا یک میلیون و 170 هزار تومان است که اگر به تولید انبوه برسد قیمت فروش آن 600 هزار تومان می شود. البته همه این قیمت ها به غیر از حق گمرک، ارزش افزوده و کرایه های حمل چوب است که این هزینه ها هم به فروش چوب در داخل یا خارج از کشور بستگی دارد.
فرزاد فهیمی فرد به طور خلاصه درباره شرایط نگهداری و پرورش پائولونیا با ما گفت و گو کرد
دو هزار تومان برای شروع!
فرزاد فهیمی فرد و سایر همکارانش که در کار پرورش و تکثیر درختان پائولونیا هستند نهال اولیه و گیاهچه این درخت را می فروشند و تنها کاری که شما برای پروش این درخت باید انجام بدهید پرورش آن در محیطی مناسب است. این درخت بسیار پربار است و از تمام قسمت های آن می شود استفاده کرد. باری شروع فعالیت در زمینه پرورش پائولونیا اگر کسی بخواهد از پایه این کار را شروع کند به غیر از کارها و پروژه های تخصصی باید دوره های کشت و بافت جانوری و دوره های تخصصی را بگذراند که این دوره ها فقط به افرادی که دارای مدرک کارشناسی هستند آموزش داده می شود.
فهیمی فرد برای شروع کار درباره اقلیمی که درختان پائولونیا در آن رشد می کند توضیحاتی می دهد: «غیر از خاک رس، اگر این درخت را در هر جایی بکارید سبز می شود اما در سال اول کار آب دادن و مراقبت از درخت باید با توجه بیشتر و در زمان هایی مشخص انجام بگیرد که این امر برای هر درخت با توجه به عمر و سن درخت و همچنین اندازه اش متغیر است، ما بعد از فروختن نهال به مشتری، همه این خصوصیات و کارها را با توجه به نهال فروخته شده به آنها گوشزد می کنیم».
درباره قیمت درختچه ها از فهیمی فرد سوال کردیم که اینطور پاسخ داد: «قیمت هر درختچه به اندازه اش بستگی دارد و از دو تا ده هزار تومان متغیر است، قیمت درختچه ها معمولا به اندازه رشدی که دارند متغیر است. مثلا یک درختچه سی سانتیمتری، 5 هزار و 500 قیمت دارد».
شرایط پرورش
برای پرورش درخت پائولونیا خاک لومی، شنی و خاک ماسه ای که خوب زهکشی شده باشد مناسب است: «با این که این درخت تحمل خاک های فقیر را هم دارد اما بهتر است خاک اسیدی یا خنثی برای آن استفاده شود و نور آفتاب به صورت غیرمستقیم به آن بتابد». اگر می خواهید پائولونیاهایی که می کارید سرحال باشند و خوب رشد کنند باید در پاییز و یا بهار برای کاشت بذر اقدام کنید. البته کاشتن این درخت در کنار دیوار، در نزدیکی لوله های آب و گیاهان دیگر اصلا مناسب نیست. ریشه های این درخت با بزرگ تر شدن درخت گسترده تر می شود و به همین دلیل باید این درخت ها را در فاصله پنج یا شش متر کاشت.
هم چنین در سال اول کاشت باید درخت را در زمان های معین آبیاری کرد و هیچ وقت نباید خاک آن خشک و برگ های آن جمع شود. قلمه زدن شرایط خاص خودش را دارد که فهیمی فرد در این خصوص می گوید: «برای قلمه زدن باید از یک جوانه قوی استفاده کرد. بذر این درخت از 1800 تا دو هزار تومان فروخته می شود. البته این قیمت ها واقعا ارزان هستند چرا که درختان پائولونیا جزو سودآورترین درختان به حساب می آیند و رشدشان نسبت به درخت صنوبر یک و نیم برابر است».
مقاوم در برابر دود و آلودگی های صنعتی
«درخت پائولونیا برگ های پرزداری دارد که عمل تصفیه هوا را انجام می دهد. چون پرز پائولونیا بیشتر از دیگر درخت هاست در برابر آلودگی هوا مقاوم تر است و رد شهرهای صنعتی که آلودگی زیاد است برای کاشتن مناسب است چرا که می تواند آلودگی هوا و گرد و غبار را تا حد زیادی کاهش دهد و هوا را تصفیه کند».
این تنها سود برگ های درخت پائولونیا نیست چرا که برگ و گل های این درخت برای گوسفندان و خرگوشها خوراک مناسبی است و می توان از آن به عنوان تقویت کننده خاک استفاده کرد. برگ های پائولونیا دارای 3.09 درصد نیتروژن هستند. این برگ ها بعد از پاییز به سرعت تبدیل به خاک سیاه شده، باعث تقویت خاک و بهبود فیزیکی و شیمیایی آن می شوند.» شاید بپرسید چطور چنین چیزی امکان دارد؟
آقای فهیمی فرد برایمان توضیح می دهد: «این برگ ها به عنوان یک لایه محافظ در سطح خاک در زمستان عمل کرده و مانع تبخیر و هدر رفتن رطوبت خاک می شوند و از تخریب و فرسایش آبی و بادی خاک جلوگیری می کنند. برای همین محافظ خوبی برای خاک به شمار می روند». یک درخت هشت تا ده سال پائولونیا سالانه 1000 کیلوگرم برگ تازه و 28 کیلوگرم برگ خشک شده تولید می کند.
سبک اما محکم
از چوب درخت پائولونیا می توان استفاده های فراوانی کرد. صنعت کامپوزیت، مبلمان، اسکیت برد، صنعت کاغذسازی و... زمینه های استفاده از پائولونیا را دار هستند: «چوب پائولونیا بسیار سبک و قابل انعطاف است که فرم دهی بالایی نیز دارد. برای همین، در مبلمان های راحتی و شیک از این چوب ها استفاده می شود، چوب هایی که با قیمت کم و با وجود سریع الرشد بودنشان می توانند تحول عظیمی در صنع چوب ایران به وجود بیاورند».
آقا فرزاد می گوید این چوب ها در عین اینکه سبک هستند اما بسیار محکم و بادوام هستند، به راحتی خشک می شوند و برای نجاری و کنده کاری بسیار مناسب هستند: «این چوب ها به سادگی شکاف یا ترک بر نمی دارند و بسیار بادوام است. حتی در صنایع روکش سازی، تخته چندلا و خمیر کاغذ هم استفاده از این چوب ها در حال رواج پیدا کردن است».
عسل برای کشورهای اروپایی
به گفته فهیمی فرد وجود گل های پرشهد این درخت برای پرورش زنبور عسل بسیار مناسب است به گونه ای که کشورهای اروپایی بهترین بازار برای فروش «عسل وانیل و یاس» است که از شهد گل های این درخت به دست می آید: «گل های درشت پائولونیا، گرده زا و شهدزاست و زنبورداران می توانند بعد از سال سوم رشد این درخت، نهال هایشان را از محیط کشت بافت سلول های گیاهی بیرون بیاورند و در محیط های کشاورزی مناسب که خاک حاصلخیز دارد بکارند و از آن استفاده کنند.
به این صورت که با کاشتن گل ها در خاک و بعد از این که این گل ها رشد کردند زنبورها روی گل ها می نشینند و بعد از خوردن شهد گل ها و تبدیل آن به عسل سود خوبی به باغبان یا زنبوردار می رسانند.
سه ماه تابستان برای پرورش زنبور عسل (تولید عسل خالص) بهترین زمان می باشد چرا که از هر صد درخت، سالیانه یک کندو (بدون استفاده از گرده مصنوعی و شکر) می تواند تغذیه کند. از هر کندو تقریبا 40 کیلوگرم عسل خالص بدست می آید».
البته این تمام خاصیت گل های پائولونیا نیست چرا که فهیمی فرد در تحقیقاتش متوجه شده است که چای و شربتی که از شکوفه های این درخت به دست می آید برای درمان مشکلات کبد و طحال و بهبود برونشیت بسیار مناسب است. «شکوفه های این درخت در صنعت آرایشی و بهداشتی، برای تولید عطر، کرم و بسیاری از محصولات دیگر استفاده می شود».
هادی نوروزی، کاپیتان پرسپولیس درگذشت